Қазақстан банктерін құтқару дәуірі аяқталды: жаңа заң жобасы не өзгертпек?

Соңғы жиырма жылда Қазақстанның банк секторы бірнеше рет мемлекет тарапынан құтқарылды. Үкімет пен Ұлттық банк проблемалы банктерді банкроттан сақтау үшін миллиардтаған доллар құйды. Сарапшылардың есебінше, соңғы он жылда банктерге кемінде 18 млрд АҚШ доллары бөлінген. Бұл қомақты шығын қоғамда әділеттілік мәселесін көтерді, деп хабарлайды janabastau.kz ақпарат агенттігі. 

 жеке банктердің қателігі неге салық төлеушілер есебінен өтелуі тиіс?

2019 жылы Президент Қасым-Жомарт Тоқаев осы тәжірибеге нүкте қойып, мемлекеттің енді банктерді құтқармайтынын мәлімдеді. Оның орнына билік халықтың қарыз жүктемесін азайтуға бағытталған шара қабылдады.

Енді бұл саясат заң жүзінде бекітілмек. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі әзірлеген жаңа заң жобасында банк шығындарын жабу үшін мемлекеттік қаражатты пайдалануға тыйым салу ұсынылған. Бұдан былай:

• Ұлттық банк пен оның ұйымдарының қаржысы,
• банктің өз капиталы,
• банктің еншілес ұйымдарының қаражаты
  банкті құтқару үшін жұмсалмайды.

Мұндағы мақсат – банктерді «мемлекет бәрібір құтқарады» деген масылдықтан арылту. Әр банк өз тәуекелі үшін өзі жауап беруге тиіс.

Қиын жағдайға тап болған банкті не күтеді?

Жаңа заң жобасы бойынша, проблемалы банктерді сауықтыру үшін мынадай тетіктер қолданылады:

• Акцияларды мәжбүрлі сату – банк иелері ауысады;
• Қарыздарды қайта құрылымдау – мерзімін ұзарту немесе акцияға конвертациялау;
• Активтер мен пассивтерді басқа банкке беру;
• Уақытша стабилизация банкін құру.

Маңыздысы – бұл шаралардың ешқайсысы мемлекеттік қаржыны тартпайды. Шығынды акционерлер мен инвесторлар өздері көтереді.

Салымшыларға қауіп бар ма?

Жоқ. Жеке тұлғалардың депозиттері банктердің шығынын жабуға пайдаланылмайды. Әр салымшының жинағы 20 млн теңгеге дейін мемлекет кепілдігінде. Банк жабылған жағдайда, «Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры» сол соманы толық қайтарады. Демек, халықтың ақшасы заңмен қорғалған.

Алайда, банк алдында қарызы бар азаматтар қарызын қайтарудан босатылмайды. Бұл – халықаралық тәжірибеде қалыпты норма.

Сарапшылар не дейді?

Мамандардың пікірінше, бұл реформа ұзақ мерзімде банк жүйесін нығайтады. Банктер тәуекелдерін мұқият басқаруға, ал акционерлер қаржылық жауапкершілікке үйренеді. Қазына қаржысы жеке компанияларды құтқаруға емес, халық мүддесіне жұмсалмақ.

Әрине, әлсіз банктер шынымен құлауы мүмкін, бұл уақытша тұрақсыздық туғызуы ықтимал. Бірақ реттеуші орган ірі банктердің капиталына қатаң талап қойып, алдын алу шараларын күшейтіп отыр.

Қорытынды

Қазақстан билігі банк секторын құтқару дәстүрінен бас тартып, қаржы нарығын жаңа тәртіпке салуға бет бұрды. Енді әр банк өз қателігі үшін өзі жауапты, ал халықтың депозиттері заң жүзінде қорғалады.