Белгілі жазушы Дулат Исабеков өмірден өтті

Белгілі жазушы, драматург, Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қазақстанның Еңбек Ері Дулат Исабеков өмірден өтті, деп хабарлайды janabastau.kz.

Бұл қаралы хабарды ақын Қасымхан Бегманов жеткізді:

"Қайран, Дулат ағам-ай, мынау жарық дүниеден Сіздің де кеткеніңіз бе? Осы қазір ғана, он - он бес минут бұрын Естияр Дулатұлы інішегім маған осынау алапат қайғылы хабарды жылап тұрып жеткізді. Қазақстан Жазушылар одағының Төрағасы Мереке Әбдешұлына, қалабасының төңірегіндегі жігіттерге, басқа да ел ағаларына қаралы хабарды жеткіздім. Қазір өзім ағамның үйіне қарай кетіп бара жатырмын... Иә, Қазақстанның Еңбек Ері, қазақ әдебиетінің классигі, жазушы-драматург Дулат Исабеков өмірден өтті. Қазақ халқына қатты қайғырып көңіл айтамын."- деп жазды Бегманов.

ДУЛАТ ИСАБЕКОВ КІМ БОЛДЫ?

Жазушы-драматург, ҚР Мемлекеттік сыйлығының және Тәуелсіз Қазақ ПЕН-клубы мен платиналы «Тарлан» сыйлықтарының, «Достық» «Құрмет» ордендерiмен және «Астана» медалiмен марапатталған Дулат Исабеков бүгінгі таңда республикалық мәдени-сараптамалық «Мәдениет» журналының Бас редакторы, Т.Қ.Жүргенов атындағы ҚазҰӨА-ның профессоры боп қызмет атқарып келеді.

Дулат Исабеков жазушылықты ерте бастады. 1963 жылы оның «Жолда» атты алғашқы әңгiмесi Қазақстан жазушыларының «Замандастар» деген әңгiмелер жинағына енедi. Сол жылы «Шойынқұлақ» атты әңгiмесi «Лениншiл жас» газетiнiң үш нөмiрiне жарияланып, жас жазушыны оқушы қауымға кеңiнен таныстырып кеттi.

«Гауһар тас», «Дермене», «Перi мен Перiште», «Тiршiлiк», «Өкпек жолаушы», «Бiз соғысты көрген жоқпыз» т.б. «Қарғын» романы 1980 жылы жарық көрiп, әсiресе, студент-жастардың зор қызығушылығын тудырды. Оның «Шойынқұлақ», «Ақырамаштан наурызға дейiн», «Ескерткiш», «Социализм зәулiмi», «Конфронтация», «Талахан-186», «Бонапарттың үйленуi», «Ай-Петри ақиқаты», «Кемпiрлер», «Шалдар», «Тыныштық күзетшiсi» т.б. көптеген әңгiмелерi әр жылдары жарық көрдi. Д.Исабековтің жекелеген повестерi мен әңгiмелерi немiс, чех, венгр, болгар, қытай, түрiк, өзбек және ағылшын тiлдерiне аударылып, шетел оқырмандарына да кеңінен таңылып үлгерді.

Жазушының шығармалары бойынша «Гауһар тас» (1975), «Дермене» (1994), «Тауқымет» («Тiршiлiк» повесi бойынша, 1998), «Лоторея» («Ержеткенше» повесті бойынша, 2013), «Балуан Шолақ» («Жаужүрек» пьесасы бойынша, 2019) атты көркем фильмдер мен «Әпке» атты пьесасының негізінде телесериал түсірілген.

Қазақ әдебиеті тарихында өзіндік орны бар 26-ға жуық пьесаның авторы Д.Исабековтің «Әпке», «Ертеңдi күту», «Мұрагерлер», «Кiшкентай ауыл», «Ескi үйдегi екi кездесу», «Тор», «Актриса», «Аққу-Жiбек», «Әншi құстар фестивалi», «Мұңлық-Зарлық» атты пьесалары республика сахналарынан ұзақ жылдар бойы түспей келе жатыр. Санкт-Петербург, Омск, Лондон қалалары мен Болгария, Тәжікстан, Түркия, Өзбекстан, Башқұртстан сияқты алыс-жақын мемлекеттердің сахналарында соңғы жылдары жиі қойылып жүрген драматург. 2012 жылы жазушының 70 жасқа толған мерейтойына орай «Исабеков әлемі» атты халықаралық театр фестивалі. Фестивальге алты отандық, алты шетел театрлары қатысты.

2014 жылы Ұлыбританияның астанасы Лондон қаласында «Қазақ әдебиетінің апталығы» деген айдармен Дулат Исабековтің шығармашылығына қатысты мәдени іс-шара болып өтті. Кембридж университетінде жазушының «The little pearl and other stories» («Гауһар тас») деген әңгіме-повестері мен пьесасы еңгізілген ағылшын тіліндегі жинағының тұсау кесері; Лондонның «Giant Olive Theatre» театрында Orzu Arts-ң ұсынуындағы «Өкпек жолаушы» спектаклінің премьерасы болды.

2015 жылдың 23-26 сәуірде Лондон қаласында «Қазақ мәдениетінің күндері» деген атпен өткен фестивальде Д.Исабековтің ағылшын тіліндегі «Біз соғысты көрген жоқпыз» повесті «We never know the war…» деген атпен жарық көріп, 23-сәуірде тұсауы кесілді. 2016 жылы Мәскеудің «Художественная литература» баспасынан 4 томдық шығармалар жинағы көрді.

2017 жылдың 1-7 қазан аралығында Лондон қаласында жазушының 75 жылдық мерейтойына орай «Қазақ өнерінің фестивалі» деген атпен театр фестивалі ұйымдастырылды. Бұған мемлекеттік М.Әуезов атындағы академиялық драма театры, Республикалық мемлекеттік Кәріс музыкалық комедия («Жаужүрек», «Актриса») қатысты. Pajarito театры Д.Исабековтің «Аққу-Жібек» пьесасын ағылшын тілінде сахналады. Жазушы Лордтар палатасының қабылдауында боп, Қазақстан мен Ұлыбритания арасындағы мәдени байланысты нығайтқаны үшін және 75 жасқа толған мерейтойды осындай үлкен іс-шарамен атап өткендері үшін алғыс білдіріп, сөз сөйледі. Фестиваль аясында Д.Исабековтің ағылшын тіліндегі «Аққу-Жібек» (Song of the swans / Sekection of plays. Аударған – Катарина Жудельсон) пьесалар жинағы мен Short Stories: Dedicated to the 25th Anniversary of Kazakhstan Independence атты электронды нұсқадағы кітабының тұсау кесері өтті.

2018 жылы «Қарғын» романы «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында француз тіліне аударылса, «Ержеткенше» повесті «Жаһандағы заманауи қазақстандық мәдениет» жобасы аясында қазіргі қазақ әдебиеті антологиясыны БҰҰ-ның 6 тіліне аударылып, «Ұлттық аударма бюросы» қоғамдық қорының қолдауымен жарық көрді.

2020 жылы Швецияның астанасы Стокгольм қаласында швед тілінде «Аптапты күн, үскірік жел, дүрбірлі дала» («Полящее солнце, ледяной ветер, живая степь») деген атпен тұңғыш рет шығармалар жинағы «Gun Förlag» баспасынан жарық көріп отыр.

Аталмыш жинақ Орталық Еуразиялық және түркі тілдері авторларының кітаптарын шығарушы Hertfordshire Press (Ұлыбритания) баспасының ұсынысы бойынша қолға алынып, Алматы қаласы мәдениет басқармасының қолдауымен жарыққа шықты.

Жазушының шығармаларын тәржімалаған белгілі шведтік аудармашы Бенгт Самуэльсон. Б. Самуэльсон бұған дейін қазақтың классик жазушысы Ә.Нұрпейісовтің «Қан мен тер» романын, Ш.Айтматовтың барлық шығармаларын аударған және В.Маяковский, М.Булгаков, Ф.Достоевский, Ю.Тынянов, Д.Хармс, А.Аверченко, А.Солженицын, О.Мандельштам, Б.Пастернак сынды классик жазушыларды да шығармаларын швед тілінде сөйлеткен болатын.

Жинаққа жазушының «Гаухар тас», «Молчун», «Мы не знали воины», «Полынь», «Транзитный пассажир» сынды көптеген таныман повестері мен «Каблан», «Конфронтация», «Страж покоя» сынды әңгімелері еніп отыр.

Жинақ көпшілік оқырманға арналған.

2020 жылы Жазушы Рахметолла Райымқұловтың «Түйелі адам» повесінің сарыны бойынша Дулат ИСАБЕКОВ «Мақшар түнгі махаббат» мистикалық драмасын жазып шықты.

Д.Исабековтің «Аптапты күн, үскірік жел, дүрбірлі дала» атты жинағының Стокгольмдегі тұсау кесері 2021 жылдың мамыр айында өтті.

Қайсар, ажарлы да ақылды, батыр да батыл, бір басында драмасы мен трагедиясы жетіп-артылатын қайсар қазақ әйелі, Шыңғыс-ханның жұбайы Бөрте жайлы «Бөрте» атты тарихи драмасы 2020 жылы жазылып бітті. Түркістан қаласында жаңадан бой көтерген Түркістан музыкалық драма театрының ашылуы 9-10 қазанда Д.Исабековтің «Бөрте» пьесасының сахналанды. «Бөрте» спектаклін қоюға белгілі италиялық режиссер Давиде Ливерморе (Davide Livermore) шығармашылық тобы¬мен бірге шақырылды.

«Бөрте» тарихи драмасы алыс-жақын шетелдер сахналарында да сахналану жоспарлануда.

Жазушы 2022 жылы «Қазақстан Республикасының әлеуметтік-гуманитарлық дамуындағы және өндірістік қызметтегі аса үздік жетістіктері үшін жоғары дәрежелі ерекшелік белгісі – «Қазақстанның Еңбек Ері» атағы беріліп, айрықша ерекшелік белгісі – Алтын жұлдыз бен «Отан» орденімен марапатталды.

2022 жылдың 13-17 қазан айында, Алматы қаласында II халықаралық «ИСАБЕКОВ ӘЛЕМІ» атты театр фестивалі өтті. Бұл фестивальға алыс-жақын шетелдерден үш театр: Эрзурум театры (Түркия Республикасы) «Өкпек жолаушы», И. Мачабели атындағы Цхинвали кәсіби мемлекеттік драма театры (Грузия) «Актриса» спектаклімен және Мельбурн театры (Австралия) «Бөрте», Қазақстаннан үш театр: М.Әуезов атындағы Қазақ ұлттық драма театры «Жүз жылдық махаббат», Мемлекеттік Құдыс Құжамьяров атындағы ұйғыр музыкалық комедия театры «Мұрагерлер» және Түркістан музыкалық драма театры «Бөрте» спектакльдерімен қатысып, бақтарын сынады.