Әлем тәжі Астанада табысталады

Ертең жер-жаһандағы шахмат жанкүйерлерінің назары Қазақстан астанасына ауады. Өйткені 7 сәуір мен 1 мамыр аралығында елордада шахматтан әлем чем­пио­на­тының алтын тәжі сарапқа салынады. Биылғы бәсекеде 32 жастағы ресейлік Ян Непомнящий мен 30 жастағы қытайлық Дин Лижэнь шеберлік байқасады. Негізі чемпиондық тәж үшін 2022 жылғы жеңімпаз норвегиялық гроссмейстер Магнус Карлсен мен былтырғы үміткерлер турнирінің үздігі ресейлік Ян Непомнящий сынға түсуі тиіс еді. Алайда норвегиялық шахматшы би­ыл чемпиондық атағын қорғаудан бас тартып, жарысқа қатыспайтынын мә­лімдеді. Сөйтіп, Халықаралық шахмат федерациясының ережесіне сәйкес спортшы әлем чемпионы атағын қор­ғаудан бас тартқан жағдайда, оның орнына үміткерлер бәсекесінде екінші орынға ие болған шахматшы шығады. Ал былтыр Испанияның астанасы – Мадридте өткен үміткерлер турни­рінде қытайлық гроссмейстер Дин Лижэнь Не­по­мнящийден кейінгі екінші орынға жайғасқан болатын. Бұл жарыста Теймур Раджабов (Әзербайжан), Хикару Накамура мен Фабиано Каруана (АҚШ), Ян-Кшиштоф Дуда (Польша), Ян Непомнящий (Ресей), Алиреза Фирузджа (Франция), Рихард Раппорт (Мажарстан) және Сергей Карякин (Ресей) бақ сынауға тиіс еді. Алайда Ресейдің Украинаға қатысты саясатын ашық түрде қолдағаны үшін Карякин аталған турнирден шеттетілді. Оның орнына жарысқа қы­тайлық Дин Лижэнь қатыстырылды. Нәти­жесінде Пиреней түбегіндегі тартыс Ян Непомнящийдің жеңісімен аяқталып, ол чемпиондық тәж үшін таласу мүмкіндігіне ие болды. Ал Магнус Карлсен бәсекеге түсуден бас тартқаннан кейін таңдау үміт­кер­лер турниріне ойда-жоқта қосылып, екін­ші орынға ие болған Дин Лижэньге түсті. Қазіргі таңда елордада өтетін шахмат әлеміндегі айтулы бәсекеге қызу дайындық жүріп жатыр. Ян Непомнящий мен Дин Лирен арасындағы барлық кездесу (14 ойын) Астанадағы «St. Regis Astana» қонақүйінде өтеді. Бәсеке елор­да уақытымен күн сайын сағат 15:00-де басталады. Әр 2 турдан кейін шах­мат­шыларға бір күндік демалыс беріледі. Ереже бойынша ойын кезінде шах­матшыларға алғашқы 40 жүріске – екі сағат, қалған 40 жүріске бір сағат уақыт беріледі. Ал 61-жүрістен бастап әр ойыншының еншісінде 30 минут қалады. Бұл аралықта оларда жүріс жа­сауға 30 секунд уақыт болады. Тең түскен жағдайда жеңімпаз жылдам шахмат арқылы анықталып отырады. Осы бір маңызды жарысты тама­шалауға ФИДЕ президенті Аркадий Дворкович, шахматтан 14-ші әлем чемпионы Борис Крамник, шахматтан 15-ші әлем чемпионы Виши Ананд, әйелдер арасындағы шахматтан 4 дүркін әлем чемпионы Хоу Ифань, сондай-ақ гроссмейстерлер – Данил Дубов, Виорел Бологан, әйелдер гроссмейстері, Латвияның бұрынғы экономика және қаржы министрі Дана Рейзнице-Озола сияқты бірқатар атақты қонақтар келеді деп күтіліп отыр. Сонымен қатар елордада жалауы желбірейтін шахматтан әлем чемпио­наты аясында қонақтар бір мезгілде бірқатар семинар мен ойын сеанстарын өткізеді. Мәселен, әлемдік дода кезінде 14 жасқа дейінгі ұлдар мен қыздар арасында «Future World Champions 2023» I кезеңі ұйымдастырылады. Бұл кезең 2023 жылғы Қазақстан Республикасы Балалар кубогінің финалына қатысатын үміткерлерді анықтап береді. Сондай-ақ жанкүйерлер әйелдер арасындағы Қазақстан мен әлем құрамасының тартысты кездесулерін тамашалай алады. Қазақстан мен әлем құрамасы 17-18 сәуірде рапидтен, ал 19 сәуірде блицтен кім мықтыны анықтайды. Бұл сынға әр командадан 8 ойыншы қатысады. Оның ішінде 20, 18, 16 және 14 жасқа дейінгі шахматшылар міндетті түрде болуы керек. Олар өз жас санаты бойынша бір-бірімен ойнайды. Ал қалған 4 әйел шахматшы өз қарсыластарымен all-play-all Схевенинген форматында күш сынасады. Матчтың қорытындысында барлық жекелеген ұпайларды есептеп, жарыс қорытындысы шығарылады. Егер ұпай саны тең болған жағдайда, тең ойындардың нәтижелері саналады. Шахмат сарапшылары мен жан­күйер­­лерін қызықтырған бұл ойынға әлем құра­масын әйелдер арасындағы рей­тингтің көшбасшысы, қытайлық Хоу Ифань бас­тап келеді. Сонымен қа­тар қытайлық гроссмейстер Хоу Ифань (рейтингтегі ұпайы – 2618), грузиялық гросс­мейстер Нана Дзагнидзе (2462), үн­дістандық гроссмейстер Харика Дро­навалли (2447), әзербайжандық Гюнай Мамедзаде (2348), болгариялық Нургюль Салимова (2347, U20), Зсока Гаал (Мажарстан) немесе Савита Шри (Үндістан, U18) және өзбек­стандық Афру­за Хамдамова (2135, U14) Астанада шеберлік байқасады. Қазақстан құрамасы сапында гроссмейстер Жансая Әбдімәлік (2454), Динара Сәдуақасова (2402), Бибісара Асаубаева (2359), Меруерт Қамалиденова (2273), Лия Құрманғалиева (2152, U20), Ксения Балабаева (2111, U18), Алуа Нұрманова (2193, U16) және Зарина Нұрғалиева (2070, U14) өнер көрсетеді. Лия Құр­ман­ғалиева мен Ксения Балабаева жуыр­да Алматы қаласында өткен Қазақстан чем­пио­натында осы жас санатында жүл­дегер болған. Астанадағы жарыстың жүлде қоры 2 миллион еуроны құрайды. Сол соманың 60 пайызы жеңімпазға тиесілі болса, 40 пайызы жеңілген ойыншыға табыс етіледі.