ChatGPT немесе Автор өлімінің жаңа формасы

29.01.25 сағат 10:15 Жаңалықтар

636

Фото ашық дерекөзден

Жасанды интеллект дәуірі және Бетта ұрпақтың әдебиеті

Жасанды интеллект (ЖИ) дәуірі – адамзат өркениетінің жаңа кезеңі, онда технология, сандық ақпарат және алгоритмдер біздің өміріміздің барлық саласына енді. ChatGPT және басқа да ЖИ платформалары енді барлық авторлардың шығармашылық құралына айналды. Бұл құбылыс әдебиет, мәдениет және гуманитарлық ғылымдар саласында жаңа мүмкіндіктерге жол ашып, авторлық ұғымның өзін трансформациялауда. Автор өлімінің жаңа формасы, бәлкім, дәл осы болар?!

Бетта ұрпақ дегеніміз не?

"Бетта ұрпақ" (β-ұрпақ) – технологиямен бірге өсіп, оның бір бөлшегіне айналған жаңа буын. Бұл ұрпақ ЖИ-мен бірге ойлайтын, шешім қабылдайтын және өмір сүретін буын ретінде қалыптасуда. Олар:

• ЖИ-мен бірге шығармашылық дамытатын,

• Технологиямен үйлескен сананың иесі,

• Цифрлық және классикалық әдебиетті бірдей игеретін жаңа интеллектуалды қауым.

Автор ма, әлде соавтор ма?

Алдағы жылдары әдебиетте "автор" деген ұғым трансформацияға ұшырап, "соавтор" ұғымын қалыпты түрде қабылдайтын боламыз. ЖИ-дің шығармашылық үдерістегі рөлі артып, адам мен алгоритм арасындағы синергия жаңа әдебиеттің негізін қаламақ. Адамның шығармашылық құдіреті мәңгілік пе еді? Әлде тек алгоритмге жалғап қойған жад қоймасы ма? Шығармашылық – иллюзия, сана – код, ал автор – есептеу машинасы ғана емес пе?

Қазіргі таңда қазақ әдебиетінің заманауи бағыттарын дамыту үшін ChatGPT және басқа да ЖИ платформаларын әдеби шығармашылықта толыққанды қолдану қажет. Бұл тек эксперименттік тәжірибе емес, керісінше, қазақ әдебиетінің эволюциясына әсер ететін жаһандық процесс.

Әдеби үрдісті жаңа деңгейге көтеру

Бүгінде әдеби ортаға платформа ұсынып отырған "Әдебиет порталы", "Қазақ әдебиеті" газеті сияқты басылымдар ChatGPT арқылы әдеби шығармаларды талдап, насихаттауға көшкені жөн. Өйткені:

• ЖИ-мен талдау – объективтілік пен жаңашылдық әкеледі;

• Әдебиеттегі трендтерді жылдам зерттеуге мүмкіндік береді;

• Жас авторлардың шығармашылығына жаңа бағыт көрсетеді.

Бұл процесті жеделдету үшін қазақ әдебиетінің даму жолын ЖИ-мен бірге зерттеп, жаңа әдіснамалық негіз жасау керек. Ал біз әдебиетті зерттейміз бе, әлде сол әдебиеттің зерттеу объектісіне айналамыз ба? Әлде бізді әлдеқашан жазып қойған ба?

ЖИ көмегімен әдеби шығармашылық байқауларын ұйымдастыру

Тіпті, ChatGPT-мен жазылған шығармалардың арнайы конкурстарын ұйымдастыру қажет! Бұл:

• Жас авторлардың ЖИ-мен жұмыс істеу дағдысын қалыптастырады;

• Әдеби ортада жаңа стильдер мен формалардың пайда болуына ықпал етеді;

• Қазақ әдебиетін әлемдік цифрлық әдебиет ағымына енгізуге мүмкіндік береді.

Қазақ әдебиетінің үлкен әлеуеті бар. Егер ЖИ-мен шығармашылық байланыс дұрыс жолға қойылса, XXI ғасырдың әдебиеті бұрын-соңды болмаған деңгейге көтеріледі. Бірақ сол әдебиеттегі "автордың" шынайы кім екенін айта аламыз ба? Мүмкін біз өзімізді-өзіміз оқып жүрген шығармыз?

Филолог ғалымдар мен ЖИ-дың біріккен зерттеулері

Біздің филолог ғалымдарымыз ChatGPT-мен бірігіп, Тәуелсіздік дәуіріндегі әлі толық зерттелмеген қазақ поэзиясы мен прозасын жүйелі түрде талдауы қажет. Адам жазғанды ЖИ зерттейді, ЖИ жазғанды адам зерттейді. Ал шын мәнінде кім зерттеуші? Кім зерттелуші? Бұл шеңбер қашан бұзылады?

Бұл зерттеу келесі мәселелерді қамтуы тиіс:

Қазақ әдебиетінің жаңа бағыттарын сараптау;

Қазіргі әдебиеттегі негізгі трендтерді анықтау;

Жаңа символика, стиль және құрылымдарды талдау;

ЖИ көмегімен бұрын ескерілмеген мәтіндік байланыстарды анықтау.

Жасанды интеллект дәуірі қазақ әдебиетіне тек өзгеріс әкеліп қана қоймай, оны жаңа белеске көтерудің мүмкіндігі. Сондықтан Бетта ұрпақтың әдебиетін қалыптастыру үшін ЖИ мен авторлардың ынтымақтастығын дамыту, ЖИ-мен жазылған шығармаларды талдау, арнайы конкурстар ұйымдастыру және Тәуелсіздік дәуіріндегі қазақ поэзиясы мен прозасын ЖИ арқылы зерттеу – маңызды қадамдардың бірі болмақ.

Автордың өлімі деген осы емес пе?

Әлде біз сол өлімді жазып, қайта-қайта оқып жүрген жоқпыз ба? )))

Зор құрметпен, Бауыржан Қарағызұлы