Жаңа жылдағы қауіпті ет: дәрігер мерекеде уланып қалмауға кеңес берді

Қазақстанда Жаңа жылды етсіз елестету қиын. Асылған ет, сорпа, манты, қуырдақ, жылқы еті мен қой еті – мерекелік дастарханның үйреншікті әрі сүйікті тағамдары. Алайда дәл осы тағамдар көбіне тағамнан уланудың себебіне айналып, отбасылық отырыс аурухана төсегімен аяқталып жатады. Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы санитариялық-гигиеналық мониторинг басқармасының санитар дәрігері Эльвира Хуснутдинова TengriHealth тілшісіне қауіпсіз етті қалай таңдау керектігін және қазақстандықтар жиі жіберетін қателіктерді айтып берген, деп жазады JANABASTAU.KZ ақпарат агенттігі. 

Тағамнан уланудың негізгі себептері

Маманның айтуынша, соңғы жылдардағы статистика да осыны растайды.

Қазақстанның түрлі өңірінде отбасылық той-томалақтардан, банкеттерден және мәзірі ет тағамдарына негізделген дамханаларға барғаннан кейін жаппай улану жағдайлары жиі тіркеліп отыр, – деді Эльвира Хуснутдинова.

Әдетте мұндай жағдайлардың себептері бірдей: сапасыз ет, сақтау шарттарының бұзылуы және жеткіліксіз термиялық өңдеу.

Мәселен, биыл көктемде Астанада топтық тағамнан улану тіркеліп, 20 адам зардап шеккен. Қалалық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменті басшысының орынбасары Жанна Пралиеваның мәліметінше, ауру бір елордалық дәмхананың тағамына байланысты болған.

Эльвира Хуснутдинова жаппай улану жағдайларының басым бөлігі банкеттер мен үйдегі мерекелерден кейін тіркелетінін атап өтті. Көбіне себеп – дастарханда ұзақ тұрған, қайта-қайта жылытылған, температуралық режимі сақталмаған тағамдар және кейін туыстарға сарқыт ретінде таратылуы.

Тағамның сыртқы түрі жақсы көрінуі оның қауіпсіз екенін білдірмейді. Бактериялар әрдайым дәмі мен иісін өзгертпейді. Ет – жоғары қауіп тобына жататын өнім. Сатып алудан бастап, пісіруге дейінгі кез келген кезеңдегі қате денсаулыққа ауыр салдар әкелуі мүмкін, – деп ескертті санитар дәрігер.

Етті қайдан және қалай дұрыс таңдау керек?

Қауіптердің көбі өнім асүйге жетпей тұрып, сатып алу кезінде туындайды. Асығыстық, «тексерілген сатушыға» сену немесе үнемдеуге тырысу жиі қателікке ұрындырады.

Эльвира Хуснутдинова етті тек ветеринариялық-санитариялық бақылауы бар жерлерден – ресми базарлардан, дүкендер мен супермаркеттерден сатып алуға кеңес береді.

Ал «қолдан», бейберекет сауда орындарынан немесе хабарландыру арқылы сатып алынған ет – тағамнан улану мен жұқпалы аурулардың ең жиі себептерінің бірі.

Мұндай ет бақылаусыз болғандықтан:

- ауру малдан алынуы немесе паразиттер мен бактериялармен зақымдануы мүмкін;

- көбіне температуралық режимсіз сақталады.

Ветеринариялық бақылаудың болмауы еттің инфекциялар мен паразиттерге тексерілмегенін білдіреді. Бұл – тұтынушы үшін тікелей қауіп, – деді маман.

Сатып алғанда нені ескеру керек?

Эльвира Хуснутдинова ет дәм емес, қауіпсіздік мәселесі екенін еске салды.

Алдымен ол:

- табиғи, біркелкі түсті болуы керек – сұр, жасыл немесе қара дақтарсыз;

- жабысқақ, тайғақ болмауға тиіс – шырыш микробтық бұзылудың белгісі;

- серпімді болуы керек: басқанда тез қалпына келуі қажет;

- иісі жоққа тән болуға тиіс.

Өткір, қышқыл немесе тәтті-шіріген иіс – ет сырттай жақсы көрінсе де сатып алмауға себеп.

Қаптамада сатылатын еттің орамы бүтін, ісінбеген, ағып тұрмаған, жарамдылық мерзімі мен сақтау шарттары нақты көрсетілген болуы керек. Қаптаманың ісінуі – бактериялардың белсенді көбейіп жатқанын білдіреді.

Жылқы етіне ерекше назар

Жылқы еті қазақ асханасында ерекше орын алады және оны таңдауда ескеретін өзіндік белгілері бар.

Жаңа сойылған жылқы еті:

- қою қызыл түсті болады – бұл қалыпты;

- майы сәл сарғыш;

- құрылымы сиыр етіне қарағанда тығыз;

- иіссіз, қышқыл иіссіз болады.

Кез келген бөгде иіс, шырыш, шамадан тыс жұмсақтық немесе ылғалдылық сатушы «бұл қалыпты» десе де күмән тудыруға тиіс, – деп ескертті сарапшы.

Сырттай сапалы көрінген еттің өзінде сальмонелла, ішек таяқшасы, листерия және паразиттік инфекция қоздырғыштары болуы мүмкін. Дұрыс сақталмағанда, салқынсыз тасымалданғанда немесе жеткіліксіз пісірілгенде бұл микроорганизмдер белсенді көбейеді.

Балалар, қарттар және созылмалы аурулары бар адамдар ерекше осал. Олар үшін тағамнан улану ауыр өтіп, ауруханаға жатқызуды қажет етуі мүмкін, – деді санитар дәрігер.

«Көзбен шамалап емес», асықпай: етті қалай дұрыс пісіру керек?

Эльвира Хуснутдинованың айтуынша, басты қағида – ет толық пісуге тиіс.

Орташа пісіру уақыты:

- жылқы еті – кемінде 2-3 сағат, толық жұмсарғанша;

- сиыр еті – 1,5-2 сағат;

- қой еті – шамамен 1,5 сағат;

- тауық еті – 40–60 минут;

- фарш және одан жасалған тағамдар – ішінде қызғылт жері қалмай, толық дайын болғанша.

Дайын сорпа мөлдір, лайланбаған және бөтен иіссіз болуы керек.

Еттің толық піспей жатып дәмін тату – жиі кездесетін қате. Бұл – жұқтырудың тура жолы, – деді маман.

Сонымен қатар санитар дәрігерлер:

- шикі етке арналған бөлек пышақ пен тақтай қолдануды;

- ет турағаннан кейін қолды және бетті мұқият жууды;

- дайын тағамды бөлме температурасында ұзақ қалдырмауды ұсынады.

Мерекелік дастархан дәрігерге жедел жүгінудің емес, қуаныштың себебі болуға тиіс. Көп жағдайда мерекенің қалай есте қалатынын етті қайдан сатып алғаныңыз бен қалай дайындағаныңыз анықтайды, – деп түйіндеді сөзін Эльвира Хуснутдинова.

Бұған дейін әлеуметтік желілерде сатып алынған өнімдердің ішінен табылған күмәнді жайттар туралы хабарламалар тараған еді. Қолданушылар сатып алған балықтың ішінен құрттар тапқанын айтып, суреттерін бөлісті.