Мұқтаж жандарды қолдау шаралары күшейтілді

1 шілдеден бастап елімізде Мемлекет басшысы қол қойған «Әлеуметтік кодекс заңды күшіне енді. Адамның бүкіл өмірлік циклы қамтылған құжатта әлеуметтік қолдау, жұмыспен қамту, еңбек қауіпсіздігі сияқты көмектің барлығы да реттеледі. Жаңа кодексте қоғам күткен өзгерістер қамтылған ба? Халық өз мүддесі мен пайдасы үшін қалай қолдана алады? Өзгерістер мен толықтырулар туралы Қосшы қаласының жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімінің бас маманы Толқын Бейсенбаева айтып берді. – Толқын Саттарқызы, шілде айында күшіне енген Әлеуметтік кодекстің басты міндеті қандай? – Мемлекет тарапынан кімге, қандай жағдайда және қандай көмек берілетінін нақты бекіту, нақтырақ айтқанда халықтың әлеуметтік қорғауға жататын осал топтарына қамқорлық жасау, олардың маргиналдануына жол бермеу, азаматтардың конституциялық құқықтарын қамтамасыз ету – Әлеуметтік кодекстің міндеті. Бұл санатқа көпбалалы отбасылар, жалғызбасты ата-аналар, мүгедектігі бар адамдар, қарттар, соғыс және еңбек ардагерлері, әлеуметтік маңызға ие аурулармен науқастанғандар, бас бостандығынан айыру орындарынан келген және басқа да азаматтар жатады. Әлеуметтік кодекстің маңыздылығы жөнінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаев «Шын мәнінде, бұл құжат жекелеген адам мен мемлекет арасындағы қарым-қатынасты жүйелеуге, олардың өзара міндеттемелерін айқындауға, сондай-ақ қазақстандықтарға берілетін төменгі әлеуметтік кепілдіктерді нақтылауға арналған. Яғни құжатта азаматтардың балабақшаға барғаннан зейнетке шыққанға дейінгі өмірі толық қамтылған» деген. Жаңа кодекстің басты мақсаты – халықтың түсінуін жеңілдету үшін осы саладағы қолданыстағы заңнаманың барлық нормаларын бір құжатта шоғырландыру. Кодекс шеңберінде азаматтардың әлеуметтік құқықтарын жүйелеу жұмысы іске асырылған, яғни, бір құжатта адам өмірінің барлық саласында туындайтын базалық құқықтары, соның ішінде ең төменгі әлеуметтік стандарттар көрсетілген. – Президенттің тапсырмасы бойынша министрлікпен кодексті әзірлеу үшін жұмыс тобы құрылды. Білуімізше, қағидаттарды бекітпес бұрын жүзден астам сарапшылар тартылды, заңнамалық актілер зерделенді, жүздеген ұсыныстар қаралды. Жалпы, қандай жұмыс атқарылды? – Әлеуметтік кодексте мұқтаждықты ескере отырып, әлеуметтік көмек көрсетудің атаулылығы мен сараланған тәсілін қолдану, әлеуметтік тәуекелдердің алдын алу және ескерту, экономикалық ресурстар мен әлеуметтік саясат міндеттерінің мөлшерлестігі, мемлекеттің, жұмыс берушілер мен азаматтардың ортақ жауапкершілігі, әлеуметтік саясаттың инклюзивтілігі, әлеуметтік қорғаудың құпиялылығы және халықаралық стандарттарға сәйкестігі сынды негізгі қағидаттар бекітілді. Құжатта әлеуметтік тәуекелдерге ден қою шаралары, әлеуметтік кө-мек алушылардың санаттары, төлемдердің мөлшері, оны тағайындау шарттары мен мерзімдері айқындалған, әлеуметтік қызметкерлер мен әлеуметтік институттардың құқықтық мәртебесі регламенттелген. Сондай-ақ әлеуметтік құқықтар мен кепілдіктерді қамтамасыз ету жөніндегі шараларды күшейту мақсатында азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру, мұқтаж отбасыларды әлеуметтік сүйемелдеу институтын дамыту, құқықтар мен кепілдіктердің қамтамасыз етілуін бақылау жөніндегі әлеуметтік инспекторларды енгізу мәселелері де көзделген. Бұдан бөлек, Әлеуметтік кодекс шеңберінде «Цифрлық әлеуметтік картаны» енгізіліп, отбасылардың мұқтаждық жағдайынан шығуын ынталандыру, әлеуметтік саланың бағыттары бойынша алдын алу шара-ларын қабылдау да жүзеге асырылмақ. Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы мемлекеттік қызметтерді трансформациялау мен реинжинирингтеу де, яғни, өтінішті проактив түрінде қабылдап, қашықтан қызмет көрсетуге көшу, атаулы әлеуметтік көмек көрсету үрдісін автоматтандыру, «әлеуметтік әмиянды» кезең-кезеңімен енгізу қарастырылған. – «Отбасының цифрлық картасы» немесе еліміздегі отбасылардың дербес дерекқоры құрылып, мемлекеттік әлеуметтік саясаттың айқындау құралы ретінде белгіленді. Сол жөнінде толығырақ айтып өтсеңіз... – Енді атаулы әлеуметтік көмек, қандай да бір қызметті алатын тек нақты адам емес, отбасын немесе азаматты қиын өмірлік жағдайдан шығара алатын атаулы шара ретінде қарастырылатын болады. Мысалы, мемлекет нақты бір отбасының әл-ауқат дәрежесіне қарап атаулы шара көрсетуге міндетті болса, оны алушы отбасы өмірлік қиын жағдайдан шығу үшін бұл шараларды орындауға міндетті. Кодексте қарастырылған тағы бір өзгеріс - әлеуметтік қызметкерге деген квалификациялық талаптар мен олардың мәртебесін көздейтін нормалардың енгізілуі. Бұл ретте әлеуметтік жұмыспен біліктілігі тәуелсіз бағалаудан өткен және сертификаты бар мамандар ғана айналысатын болады. Мүгедектігі бар азаматтарға қызмет көрсететін мамандарды таңдау үшін әлеуметтік қызметкерлердің реестрі жасалып, сонымен бірге, әлеуметтік қызметкерлердің еңбекақы төлеу жүйесі және оларды әлеуметтік қолдау шаралары қайта қаралмақ. Жұмыспен қамту саласы да Әлеуметтік кодекс аясында трансформацияланып, «Халықты жұмыспен қамту орталығы» ендігі жерде жұмыспен қамтудың цифрлық орталығы «Еңбек мобильділігі орталығынының» функцияларын қалалар мен аудандарда жүзеге асыратын «Мансап орталығы» болып қайта ашылды. – Толқын Саттарқызы, сұхбатыңыз үшін рақмет! Әлеуметтік кодекс іс жүзінде халықтың өмір сүру сапасының жаңа стандартына айналады деген сенімдеміз.

Сұхбаттасқан Жанар АХМЕТОВА