Трамп пен Зеленский арасындағы келіссөздер 10 минутта қалай күйреді?

Ақ үйдегі күтпеген оқиға

Украина президенті Владимир Зеленский жұма күні Ақ үйден Дональд Трамппен сәтті келіссөздер өткізіп, екі жақтың мақұлдауына ие болған минералдық ресурстар туралы келісімге қол қойып шығуды үміттенген еді. Бұл келісім АҚШ-қа Украинадағы сирек кездесетін минералдар өндірісіне нақты қатысу мүмкіндігін беріп, елдің болашағына ықпал ететін маңызды қадам болар еді.

Алайда күтілген нәтижеден мүлде бөлек жағдай орын алды. Президент Трамп пен оның вице-президенті Джей Ди Вэнс Зеленскийді АҚШ-тың жылдар бойы көрсеткен көмегі үшін көбірек алғыс білдіруге шақырды. Зеленский мұндай талапқа қарсы шығып, Ресеймен бейбіт келісім жасауға барынша күш салу керектігі туралы пікірге келіспейтінін білдірді. Бұған жауап ретінде Трамп оны «құрметсіздік танытты» деп айыптады.

Келіссөздер нәтижесіз аяқталып, Зеленский алдын ала жоспарланған баспасөз конференциясына да қатыса алмады. Ақ үйден мерзімінен бұрын кетуге мәжбүр болған ол, Вашингтондағы басқа да кездесулерін тоқтатты. Ал мақұлдануға тиіс болған минералдық келісім қол қойылмай қалды. Трамп Зеленский кеткеннен кейін әлеуметтік желіде: «Қайтып кел, бірақ тек бейбітшілікке дайын болғанда» деп жазды.

Осы кездесуде бірнеше маңызды шиеленіс орын алды. Төменде олардың төртеуі мен олардың астарындағы саясатқа тоқталамыз.

1) Зеленский мен Вэнс арасындағы қақтығыс

Кездесудің алғашқы жарты сағатында әдеттегідей сыпайы әңгіме өрбігенімен, Ақ үйдің Овал кабинетінде Вэнс дипломатия арқылы бейбітшілік пен өркендеуге қол жеткізуге болатынын айтқанда, жағдай күрт өзгерді.

— «Президент Трамп дәл осыны істеуде», – деді Вэнс.

Зеленский бұған бірден жауап беріп, Ресейдің 2019 жылғы сәтсіз бітімгерлік келісімін еске салды:

— «Ол кезде ешкім оны тоқтатқан жоқ», – деді ол Путин жайлы.

— «Қандай дипломатия туралы айтып отырсың, Джей Ди? Не айтқың келеді?» – деп Зеленский ашуға басты.

Келіссөз одан әрі қыза түсті. Вэнс оған:

— «Еліңнің жойылуын тоқтататын дипломатия туралы айтып отырмын», – деп жауап берді.

Вэнс Зеленскийді АҚШ медиасының алдында бұл мәселені «соттағыдай» талқылап жатыр деп айыптады.

Осы сәттен бастап Трамп әкімшілігінің Ресеймен тікелей байланыс орнатып, тез арада бітімгерлікке келу стратегиясы Зеленскиймен арадағы негізгі келіспеушілікке айналды.

2) «Бізге не сезінетінімізді айтпа» – Трамптың қарсылығы

Кездесуде Вэнс Украинадағы әскери мобилизацияның қиындықтары туралы мәселе көтергенде, Зеленский оған:

— «Соғыс кезінде бәрінде қиындық бар, сізде де. Бірақ сіздің әдемі мұхитыңыз бар, қазір сезінбейтін шығарсыз, бірақ болашақта сезінесіз», – деді.

Бұл сөз Трамптың ашуын келтіріп, оны осыған дейінгі Зеленский мен Вэнс арасындағы пікірталасқа араласуға итермеледі.

Зеленскийдің бұл сөзі оның Трампқа Ресей агрессиясымен мәмілеге келудің қаншалықты қауіпті екенін ескертуі еді. Украина президенті АҚШ басшысына: «Егер Ресейдің оқшаулануын тоқтатып, соғысты тез аяқтауға тырыссаңыз, бұл Путинді одан әрі күшейтеді, Еуропаны әлсіретеді және Украинаны жұтып қоюға мүмкіндік береді» деп жеткізбек болды.

Алайда Трамп бұл сөзге қатты шамданып:

— «Бізге не сезінетінімізді айтпа. Бұл туралы шешім қабылдайтын сен емессің», – деп айғайлады.

— «Қазір сенің қолыңда ештеңе жоқ. Миллиондаған адамның тағдырымен ойнап отырсың», – деді ол Зеленскийге.

Бұл оқиға Зеленскийді батылдық танытқаны үшін жақтастары арасында құрметке бөлесе, сонымен бірге оның АҚШ-тың қолдауынан айырылу қаупін тудырды.

3) «Сен жалғыз болмадың» – Трамптың жауап соққысы

Кездесудің бір сәтінде Зеленский:

— «Соғыстың алғашқы күнінен бері біз жалғыз қалдық, бірақ бәрібір алғысымызды білдіреміз», – деді.

Бұл сөз Трампты ашуландырды. Ол Украинаны қолдаудың АҚШ-қа үлкен шығын әкелгенін бірнеше рет айтқан болатын.

— «Сен жалғыз болған жоқсың», – деді Трамп.

— «Жалғыз болған жоқсың. Біз саған – анау ақымақ президент арқылы – 350 миллиард доллар бердік», – деп Байденге сілтеме жасады.

Вэнс Зеленскийден кездесу барысында АҚШ-қа алғыс білдірген-білдірмегенін сұрап, оны өткен жылғы сайлау кезінде Демократтарға (оппозицияға) қолдау көрсетті деп айыптады.

Бұл Вэнстің Зеленскийдің 2024 жылғы АҚШ сайлауына дейін Джо Байденнің туған қаласы Скрантондағы оқ-дәрі зауытына барғанын меңзеуі еді. Республикашылдар бұл сапарды Камала Харристі қолдауға арналған сайлауалды іс-шара деп сынға алған болатын.

Осылайша, АҚШ-тағы ішкі саяси бөлініс жаһандық қауіпсіздік мәселесіне тікелей әсер ететін жағдайға жетті.

4) Зеленскийдің қарсылығы – оның қандай құны болады?

Трамп кездесудің соңында:

— «Осындай жағдайда қандай да бір келісімге келу өте қиын болады. Мәміле жасау қиынға соғады, өйткені көзқарастар өзгеруі керек», – деді.

Президент пен оның вице-президенті Зеленскийдің «мінез-құлқына» ерекше көңіл бөліп, оны ең қатты ашуландырған нәрсе осы болды.

— «Жай ғана рахмет айт», – деп Вэнс талап етті.

Зеленскийдің жауабы – өзінің мүддесін қорғау, фактілерді дәлелдеу және АҚШ басшылығына қарсылық таныту – оның елінің тағдыры үшін шешуші мәнге ие болды.

Кездесу барысында Зеленскийдің Вашингтондағы елшісі Оксана Маркарова басын ұстап, қапалы күйде отырғаны байқалды.

Бұл жағдай Украина үшін ауыр дипломатиялық сәтті бейнеледі. Өйткені Зеленскийдің Трампқа қарсы тұруы – Путинге берілу қаупімен тең еді.

Қорытынды

Бұл кездесуден кейін АҚШ пен Украина арасындағы қарым-қатынас бұрынғыдан да шиеленісе түсті. Зеленскийдің батылдығы Украина үшін ұзақ мерзімді әсерге ие болуы мүмкін. Енді оның АҚШ-тың толық қолдауын сақтап қала алатыны белгісіз.

Ал Трамптың «бейбітшілікке дайын болғанда қайтып кел» деген сөзі оның болашақтағы саясатында Украинаның орнын өзгертуі мүмкін екендігін аңғартады. 

bbc.com