Ұйқы және ұйқысыздық

Сапалы ұйқы – жақсы денсаулық пен жарқын өмірдің кепілі екенін білесіз. Білсеңіз де, үнемі ұйқыңыз қанбай жүре ме? Онда, оқыңыз. Таң атып, кеш батып жатқан қарбалас тіршілікте жүріп, сапалы ұйқы туралы ұмытып кетеміз немесе ескермейміз. Қазір екінің бірі ұйқыдан әлсіреп тұрады, екінің бірінің ұйқысы қанбайды. Бұл адам денсаулығына төнетін қауіп көлемін ұлғайтады. Ұйқының барлық функцияларын біз әлі білмейміз. Бірақ ұйқыны мәжбүрлеп немесе саналы түрде шектеу адамның психикалық және физикалық денсаулығына қатты әсер етеді. Мысалы, Қытайда ұйқыны шектеу – ең қорқынышты жазалардың бірі. Гиннестің рекордтар кітабы ұйқының саналы түрде шектеу туралы эксперименттерді тіркемейді. Себебі, өлімге әкеледі. Қазіргі уақытта максималды ұйқысыздық ғылыми және құжатталған рекорд Рэнди Гарднерге тиесілі. Ол 1963 жылы ешқандай стимуляторларды қолданбай 260 сағат 17 минут (11 күн) ұйықтамаған. Технологияның дамуымен біздің планетамыздағы адамдар аз ұйықтайды. Американдық ұлттық ұйқы Қорының мәліметтері бойынша 1910 жылы ұйқының орташа ұзақтығы тәулігіне 9 сағатты, 1975 жылы 7,5 сағатты, ал 2005 жылы 6,8 сағатты құрады. Солай жыл өткен сайын бұл сағат азайып жатыр. Ұйқы – ағзаны тынықтырады. Түнгі ұйқының жақсы болуы сіздің физикалық және психикалық денсаулығыңызға үлкен әсер етеді. Сапалы ұйқының пайдасы: оқу, есте сақтау және мәселелерді шешу қабілетін жақсартады; қан қысымын төмендетеді; салмақты бақылауға көмектеседі; иммундық жүйені нығайтады, соның арқасында дене инфекциялармен күреседі; ағзаның қалпына келуіне көмектеседі; күні бойы белсенді болуға мүмкіндік береді. Терең ұйқы кезінде біздің денемізде өсу гормоны-соматотропин өндіріледі, ол организмнің кешенді жаңару бағдарламасын іске қосады және метаболизмді реттейді. Адам ауырған кезде үнемі ұйықтағысы келетіні де, осыдан, яғни, дене өзін жаңартады. Ұйқы жетіспесе, қант диабеті, гипертония, семіздік қаупі артады.  Ұйқының болмауы ауруға төзімділікті төмендетеді. Жалпы, иммундық жүйе ұйқыны өте қажет етеді. Жақсы ұйықтайтын адамдар аз ауырады. Жақсы ұйықтауға көмектесетін бірнеше әдістер бар. Егер олар біріктірілсе, бұл ұйқының ұзақтығы мен сапасын жақсартудың тиімді стратегиясы болуы мүмкін. Сонымен, ұйқы сапасын жақсарту үшін:

• Қараңғылық. Ұйқы кезінде жатын бөлмеңіз неғұрлым қараңғы болса, соғұрлым жақсы ұйықтайсыз. Өйткені, тастай қараңғыда ғана дене ұйқыға жауап беретін мелатонин гормонын шығара алады. Мұны істеу үшін қалың перделерді сатып алыңыз және жарық шығаруы мүмкін кез келген электрондық құрылғыларды өшіріңіз немесе жасырыңыз. Егер сіз жатын бөлмеңіздегі жарықты қалағаныңызша басқара алмасаңыз, ұйқы маскасын қолдануыңызға болады.
• Салқындық. Жатын бөлме неғұрлым салқын болса, соғұрлым жақсы ұйықтайсыз. Бөлме үшін тамаша температура – 18-ден 22 градусқа дейінгі температура.
• Күнделіукті бір уақытта жатып, бір уақытта тұруды әдетке айналдырыңыз.
• Түнгі 23:00 ге дейін ұйықтап қалғаныңыз дұрыс. Бұл – медицинаның зерттеп, беліглеп берген уақыты.
• Ұйықтар алдында ас ішуге болмайды. Ауыр тамақтар жесеңіз, ұйықтауыңыз қиын болады.
• Ұйықтар алдында кофе, шай, ішімдік те ішпеу керек. Оның орнына түймедақ шайы, бал қосылған жылы сүт ішкеніңіз абзал. Бұл жылдам ұйықтауға көмектеседі.
• Ұйықтар алдында дала шығып, серуендеп қайту артық болмайды.
• Кешке мәселелер туралы мүлдем ойламаңыз.
• Салқын суға түсудің де қажеті жоқ. Бұл үрдісті таңның иелігіне қалдырыңыз.

Елігімай ТӨНКЕР