Кәсіп туралы бірер сөз

Қосшы – кәсіпкерлер отаны.  Қосшы қаласындағы «Мейіржан» шаруа қожалығының директоры, кәсіпкер Азамат Серманов «Қосшы – кәсіп бастауға қолайлы қала» деген пікір айтып еді. 2023 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша тіркелген ШОБ субъектілерінің жалпы саны 2 843 бірлікті, жұмыс істеп тұрған 2 698 бірлікті құрады. Елімізде кәсіпкерлікті дамытудың 2021 – 2025 жылдарға арналған ұлттық жобасы 2021 жылдың қазан айында бекітілген болатын.  Ұлттық жоба ШОБ-тың бәсекеге қабілетті секторын қалыптастыруға, кәсіпкерлердің экономикалық белсенділігін арттыруға және кәсіпкерлік субъектілері үшін тең жағдайлар жасауға бағытталған. Ұлттық жобаны іске асыру 4 бағыт бойынша жүзеге асырылады: кәсіпкерлік белсенділікті арттыру; кәсіпкерлердің өсуін жеделдету; жаңа тауашаларды қалыптастыру; бәсекелестікті кешенді дамыту. Ұлттық жоба кәсіпкерлерге  өз ісін ашу және дамыту үшін жағдай жасайды.  Субсидияланатын жұмыс орындарын ұйымдастырып, кәсіпкерлердің қажеттіліктеріне дағдыларды дамыту арқылы кәсіпкерлерді қолдайды. Әрі, кәсіпкерлік субъектілері үшін қаржыландырудың қолжетімділігін арттыра отырып, экономиканы мемлекет меншігінен алады.

Бизнес жүргізу

Бизнесті нөлден бастауға болады. Неден және қалай бастау керек? Бастау үшін ақшаны қайдан алуға болады? Алдымен сіз ақша табуды бастау үшін не істеу керектігін түсінуіңіз керек – қызметтер немесе тауарлар? Бүгінгі таңда дайын өнімдер ғана емес, сонымен қатар жеке білім, дағдылар, таланттар мен тәжірибелер де үлкен сұранысқа ие. Біріншіден, сіз өзіңіздің мықты жақтарыңыздан бастауыңыз керек, мысалы, мұғалім білім беру орталығын құра алады, ал бухгалтер компаниялардың бухгалтерлік есебі мен аудитін жүргізуге көмектеседі. Екіншіден, белгілі бір нарықты зерттеу, нарықтың қажеттіліктерін түсіну, бәсекелестердің ұсыныстарын зерттеу және жаңа қызметті ұсыну қажет болады (мысалы, егер кофехана болмаса, кофе машинасына инвестиция салу арқылы бариста қызметтерін ұсына аласыз). Егер сіз тауашаны шешіп қойған болсаңыз, сізге бизнес-жоспар жасау керек (барлық қажетті тармақтарды қарастырыңыз, шығындарыңызды есептеңіз, Өз идеяңызды іске асыру үшін), алдымен үйде кеңсе бөлмелерін жалға алмай жұмыс істей аласыз, мысалы, сіздің хоббиіңізді бизнеске айналдыруға болады (пісіру, кесте тігу және т.б.).

Кәсіпкерлік түрлері

Өз бизнесіңізді бастамас бұрын, кәсіпкерлік қызметтің қандай түрін таңдау керектігін шешуіңіз керек. Ол үшін сіз нақты не істейтініңізді түсінуіңіз керек – сауда, білім, бухгалтерлік есеп және т.б. Кәсіпкерлік қызметтің бір түрі-ЖК (жеке кәсіпкер). Қазақстанда жеке кәсіпкер болу оңай, ол үшін ешқайда барудың қажеті жоқ, мемлекеттік кіріс органдарына ЖК ретінде қызметтің басталғаны туралы хабарлама жіберу жеткілікті. Хабарламаны электрондық үкімет порталы арқылы ұсынуға болады. Бұдан басқа, қазіргі уақытта екінші деңгейдегі банктердің мобильді қосымшасы арқылы хабарлама беруге болады, бұл ретте ЖК тіркеу сервисі мемлекеттік ақпараттық жүйе арқылы жүзеге асырылады e-license.kz . Жеке кәсіпкерлік жеке немесе бірлескен кәсіпкерлік түрінде жүзеге асырылады. Айта кету керек, Қазақстан Республикасының азаматтары мен қандастардан басқа, ЕАЭО елдерінің (РФ, Тәжікстан, Қырғызстан, Беларусь, Армения) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын азаматтары жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыруға құқылы. Жеке кәсіпкерді тіркеу туралы толығырақ мына жерден біле аласыз. Егер сіз өз қызметіңізді өз ақшаңызды, біліміңізді бірге салып, өз бизнесіңізді бастайтын серіктесіңізбен, танысыңызбен немесе досыңызбен бірлесіп жүргізуді шешсеңіз, онда бірлескен бизнес үшін ЖШС (жауапкершілігі шектеулі серіктестік) ашқан дұрыс. ЖК мен ЖШС арасындағы негізгі айырмашылық сайтта ЭЦҚ арқылы әділет органдарында ЖШС тіркеу қажеттілігі gov.kz, статистика органдарына есеп беру қажеттілігі.Бұл сіздің Жарғыңызды талап ететін жағдай. Бұл құжатсыз сізге банктік шот ашылмайды және Мемлекеттік қызмет көрсетуден бас тартылады. Бірақ, ЖШС тіркеу кезінде жарғы талап етілмейді. ЖШС кез келген қызмет көрсетумен, сондай-ақ қайта өңдеумен және өндірумен айналыса алады. Қосымша лицензияларды талап ететін белгілі бір қызмет түрлері ғана бар. Мысалы, егер сіз алкогольдік ішімдіктерді салумен немесе сатумен айналысуды шешсеңіз, бұл жағдайда өз қызмет түрін жүзеге асыру үшін ЖШС-ге қосымша лицензия алуыңыз керек. Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті ашу үшін жарғылық капитал да қажет. Ол ЖШС құрылтайшыларының әрқайсысының жарналарынан құрылады және осылайша олардың компаниядағы үлесі анықталады. Бұл ақшаны шикізатқа, жалға алуға, Коммуналдық қызметтерге және басқа шығындарға жұмсауға болмайды. Бұл қол тигізбейтін сома. Дағдарыс кезінде де ЖШС-нің шотында жарғылық капитал қалуы тиіс. Ол кепілдік депозит ретінде қызмет етеді және фирма таратылған жағдайда алынады. Ақша банкроттықтан кейін ЖШС қарыздары мен басқа да міндеттемелерін өтеуге жұмсалуы мүмкін. ЖШС-нің ашылуы мен жабылуы туралы толығырақ мына жерден біле аласыз.

Шағын бизнес субъектілері үшін салық салу режимдері

Салық режимі де қызмет түріне байланысты, оны рәсімдеу кезінде көрсету керек. Біздің елімізде салық салудың бірнеше режимі бар, олардың біреуін таңдағаннан кейін шағын бизнес субъектісі тіркеледі. Біз негізгі екеуін тізімдейміз: салық салудың жалпыға бірдей белгіленген тәртібі және арнайы салық режимдері. Жалпы белгіленген режим. Жалпыға бірдей белгіленген салық салу режимін қолданатын шағын бизнес субъектісі жыл сайын (келесі жылдың 31 наурызына дейінгі мерзімде) жеке табыс салығы бойынша салық декларациясын табыс етеді. Салық декларациясында 10% ставка бойынша жеке табыс салығын салу объектісі болып табылатын есепті кезеңде алынған пайда ("кірістер" минус "шығыстар") есептеледі. Яғни, жалпыға бірдей белгіленген режимде біз айналымымызды аламыз – бизнес үшін болған барлық ресми шығындар мен шығындарды алып тастаймыз-бұл тауар сатып алу, жалақы, үй-жайларды жалға алу, телефон байланысы құжатталуы мүмкін барлық нәрсе сіздің шығындарыңыз болуы мүмкін және салық сіз 10% төлейсіз, бірақ таза кірістен! Салық жылына бір рет төленеді. Сондай-ақ, 1С-да бухгалтерлік есеп жүргізу қажет. Қазақстанда шағын бизнес субъектілерін қолдау мақсатында Салық кодексінде-шағын бизнес субъектілері үшін арнайы салық режимі көзделген. Бұл режим келесі түрлерге бөлінеді: * патент негізінде; * жеңілдетілген декларация негізінде; * белгіленген шегерімді қолдану. Шағын бизнес субъектілері үшін арнайы салық режимін қолдану үшін Саны, айналымы және қызмет түрлері бойынша белгілі бір шектеулер белгіленді. Арнайы салық режимінің әр түріне тоқталайық. Патент негізіндегі арнайы салық режимі жалдамалы қызметкерлерді пайдаланбайтын және тізбеде көзделген қызмет түрлерін жүзеге асыратын ЖК сияқты кәсіпкерліктің осындай түріне ғана арналған (18 түрі). Патенттің ерекшелігі-ЖТС болжамды табыстың 1% мөлшерінде есептеледі, яғни кәсіпкер салықты алдын ала төлейді. Салық салудың келесі түрі - жеңілдетілген декларация негізінде арнайы салық режимі. Мынадай шарттарға сәйкес келетін салық төлеушілер қолданады: кезеңдегі жұмыскерлер саны-30 адамға дейін; салық кезеңі үшін табыс 24 038 АЕК-тен аспайды. Жеке табыс салығының ставкасы кірістің 3% құрайды (шығыстарды есепке алмағанда), бұл режим салық барлық айналымнан ешқандай шығындарды ескермей төленетіндігімен ерекшеленеді. Салық есептілігі жартыжылдықта 1 рет беріледі. Режимді негізінен сауда, тамақтану, басқа да қызмет түрлерін көрсететін салық төлеушілер қолданады. Арнайы салық режимінің үшінші түрі-белгіленген шегерімді қолданатын арнайы салық режимі. Мұнда растайтын құжаттарсыз жылдық жиынтық табыс сомасының 30% мөлшерінде қосымша тіркелген шегерім, сондай-ақ еңбекақы төлеу қорынан 200% - ға төмендету көзделген. Бұл режим үшін 144 184 АЕК шекті кірістің және шекті санның (50 адам) мөлшері бойынша анағұрлым жоғары (оңайлатылған Декларациямен салыстырғанда) критерийлер белгіленді. Режимді негізінен көтерме және бөлшек сауда қызметін жүзеге асыратын, қызметтің басқа түрлерін ұсынатын, сондай-ақ құрылыс саласында жұмыс істейтін салық төлеушілер қолданады. Қандай салық салу режимін таңдасаңыз да, сізде касса болуы керек. Сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін қолма – қол есеп айырысу және төлем карталарымен есеп айырысу кезінде бақылау-касса аппаратын пайдалану міндетті болып табылады. Қарапайым сөзбен айтқанда, егер сіз өз қызметіңізде сатылған тауарлар, көрсетілген қызметтер, орындалған жұмыстар үшін қолма – қол ақшамен, сондай-ақ банктік карталармен төлем алуды жоспарласаңыз, онда сіз салық органында бақылау-кассалық аппаратты сатып алып, тіркеуіңіз керек. Кассалық аппаратты ақшалай есеп айырысулар жүргізілгенге дейін сатып алу керек, яғни сатып алушылардан төлем алған кезде сізде салық органында тіркелген бақылау – кассалық аппарат болуы керек. Кассалық машиналардың екі түрі бар. Қолма-қол ақшаға арналған кәдімгі кассалық аппарат және телефонға қосымша түріндегі мобильді кассалық аппарат.

Аутсорсинг

Табысты бизнес үшін барлық процестерді іштен зерттеу керек. Идеал бизнес – модель-бұл сіз ең жақсы білетін, кәсіби тәжірибеңіз бар, талантты болған кезде. Сондықтан. егер сізде жақсы команда жинау мүмкіндігі болмаса, әртүрлі мобильді қосымшалар мен онлайн платформа құралдары көмектесе алады. Бұл үшін сыртқы ресурстарды-аутсорсингті де пайдалануға болады. Қарапайым сөзбен айтқанда, аутсорсинг-бұл компанияның міндеттерінің бір бөлігін келісімшарт негізінде қызмет көрсетуге мамандандырылған басқа фирмаға беру. Мысалы, егер кәсіпкер өндірісте (пісіру, кесте тігу) талантты болса, онда сатуды, жарнаманы және бухгалтерияны енгізуді компанияларға аутсорсингке беруге болады. Сіз олар үшін бөлмені жалға алмайсыз, жалақы төлемейсіз, нәтиже үшін оларға төлейсіз. Күн сайын қосымшалар, қызметтер шығады, олар арқылы бизнесті жүргізу оңай. Қазір жеделхат-бот, whatsapp - бот жасау, клиенттер жазу және робот - бот автоматты түрде жауап беру мүмкіндігі бар. Бұл, мысалы, қысқартуға мүмкіндік береді, сонымен қатар тұтынушыға қызмет көрсету уақытын қысқартады және бұл клиент үшін өте ыңғайлы.

Бизнесті мемлекет гранттарынан бастауға болады

Жаңадан бастаған кәсіпкерлерге арналған оқыту бағдарламалары бар, Егер кәсіпкер, мысалы, СММ немесе бухгалтерлік есепті түсінбесе және т. б. порталда оқуға болады. «Атамекен» Ұлттық Кәсіпкерлер палатасы Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған "Еңбек" мемлекеттік бағдарламасының екінші бағыты шеңберінде халықты кәсіпкерлік дағдыларға оқытуға, сондай - ақ олардың бизнес-жобаларын сүйемелдеуге бағытталған "Бастау Бизнес" жобасын іске асыруда. Бұдан басқа, жастар, оның ішінде NEET санаттары, жас отбасылардың, аз қамтылған және/немесе көп балалы отбасылардың мүшелері және еңбекке қабілетті мүгедектер қатысуға басым құқыққа ие. 25 күннен аспайтын мерзім ішінде қатысушы кәсіпкерлік негіздеріне оқытудан өтеді, оқуды аяқтағаннан кейін қатысушылар оқу процесіне қатысу белсенділігіне және бизнес-жоспарларды дайындауға байланысты сертификаттардың екі түрінің бірін алады (оқуға қатысу туралы сертификат, оқуды аяқтау туралы сертификат;) Оқуды аяқтау туралы Сертификат, жеңілдікті пайыз бойынша микрокредит беру құқығын ұсынады: жылдық 6% немесе оқу процесінде әзірленген бизнес-жобаны іске асыруға 200 АЕК гранттық қаржыландыру алу. "Бастау Бизнес" жобасы ауылдық жерлерде және шағын қалаларда ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерді қолдау жөніндегі шаралар кешенін қамтиды. Бұл бизнес негіздерін оқытуды, бизнес-жоспарларды әзірлеуге көмектесуді және несиелік және гранттық бағдарламалармен тығыз байланыста бизнес-кеңес беруді қамтамасыз ететін ең тиімді құралдардың бірі. Сондай-ақ, жоба шеңберінде 12 ай ішінде іске асырылған жобаларды сүйемелдеу көзделген. Оқыту процесін жүзеге асыру және қатысушыларды сүйемелдеу үшін жобаға жыл сайын 200-ге жуық бизнес-жаттықтырушы тартылады. "Атамекен" Ұлттық Кәсіпкерлер палатасы Қазақстан Республикасының аумағында тіркелген Тауарларды, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтерді отандық өндірушілердің тізілімін қалыптастырады және жүргізеді. Отандық өндірушіге индустриялық сертификат беріледі. Тізілімге енгізуге өтініш беру үшін Сайтта тіркелу қажет doculite.kz. Жеке кабинетте өндірістің аумақтық орналасуы бойынша өңірлік кәсіпкерлер палатасына өтініш пен құжаттар топтамасын беру. Өндіруші тізілімге ұзарту мүмкіндігімен 3 жылға қосылады. Қазіргі уақытта кәсіпкерлікті қолдау бойынша тағы бір бағдарлама бар. Бұл Бизнестің жол картасы-2025, оған сәйкес 5 млн теңгеге дейін грант алуға болады-бұл инновациялық қызметке арналған гранттар. Грант өтеусіз қайтарымсыз, бірақ ол мақсатты. Оны бизнес-жоспарда көрсетілген мақсаттарға жіберу керек. Сізге сайтқа тіркелу қажет болады qoldau.kz.

Кәсіпкерлерді қаржылық емес қолдау шаралары

Мемлекет ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерді белсенді қолдайды. "Атамекен" ҰКП - да "қаржылық емес қолдау шаралары" сияқты қызмет бар (бұл республикалық маңызы бар барлық қалаларда орналасқан Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы). Мысалы, өте кішкентай ұжымы бар кәсіпкер қызмет көрсету орталығына келіп, салық бөлігі бойынша бәрін есептей алатын, есеп бере алатын қызметтерді ала алады. Мұның бәрі 3 құралдың көмегімен жүзеге асырылады: "Кәсіпкерлік қызметті жүргізуге сервистік қолдау көрсету" құралы (сервистік қолдау) облыс орталықтарындағы, Астана, Алматы, Шымкент, Семей қалаларындағы өңірлік кәсіпкерлер палаталары арқылы жергілікті жерлерде 19 Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталықтарында (КҚКО) және облыстардың кәсіпкерлер палатасының моноқалалардағы, шағын қалалардағы және КҚКО-дағы аудан орталықтарындағы филиалдары жанынан офлайн режимде жүзеге асырылады, КҚКО бөлімшесі, сондай – ақ қаржылық емес қолдау операторының веб-порталы арқылы онлайн режимде. "Халықты және кәсіпкерлерді ақпараттық қамтамасыз ету" құралы (ақпараттық қамтамасыз ету) моноқалаларда, шағын қалаларда және аудан орталықтарында 190 КҚКО-да жүзеге асырылады. Ақпараттық қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер жұмыс істеп тұрған және ісін жаңа бастаған кәсіпкерлерге, сондай-ақ кәсіпкерлік бастамасы бар халыққа өтеусіз негізде офлайн және/немесе онлайн режимде ұсынылады. "Іскерлік байланыстар" құралы Бағдарлама шеңберінде экономиканың басым секторларында қызметін жүзеге асыратын шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің жоғары және орта буын басшыларына ұсынылады. Іскерлік байланыс құралы екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезең Қазақстан аумағында жүзеге асырылады. Осы кезеңде бағдарлама шеңберінде экономиканың басым секторларында қызметін жүзеге асыратын шағын және орта кәсіпкерлік субъектілерінің жоғары және орта буын басшыларының біліктілігін арттыру кәсіпкерлікті жүргізудің қазіргі заманғы әдістерін, маркетингті оқытуға, бизнес-әріптестермен және басқалармен Іскерлік байланыстар орнатуға бағытталған бизнес-тренингтерді ұйымдастыру жолымен жүргізіледі. Оқыту барысында құралға қатысушылар шетелдік және отандық бизнес-тренерлердің басшылығымен өз кәсіпорындарының бизнес-жоспарларын әзірлейді. Бизнес-тренингтер аяқталғаннан кейін құралға қатысушылар алынған консультацияларға сәйкес бизнес-жоспарларды дербес пысықтайды және кейіннен "шетелдік әріптестермен іскерлік байланыстар орнату"құралының екінші кезеңіне конкурстық іріктеуге қатыса алады. Екінші кезең құралға қатысушылар үшін шетелде тақырыптық бизнес-тағылымдамадан өтуді көздейді және ұқсас бейіндегі шетелдік кәсіпорындарда тағылымдамадан өтуді және шетелдік әріптестермен іскерлік байланыстар орнатуды қамтиды.

Жасын Жолмырза