Онлайн-сатып алулар кезіндегі тұтынушы құқығы: Қазақстанда нені білу маңызды?

Интернет-дүкендер бүгінде күнделікті өміріміздің ажырамас бөлігіне айналды. Бір-екі рет басып сатып алу – ыңғайлы, бірақ егер тауар сізге сай келмесе, ақауы болса немесе сізді алдаса, не істеу керек? ҚР заңнамасына сәйкес қашықтан (онлайн) сауда жағдайында тұтынушы қандай құқықтарға ие екенін қарастырайық.

Қашықтан сауда дегеніміз не?

Қашықтан сауда – бұл тауарды немесе қызметті сатушымен тікелей байланыссыз сатып алу: интернет арқылы, телефонмен, мессенджерлер немесе әлеуметтік желілер арқылы.
Мұндай сауда ҚР «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заңымен, ҚР Азаматтық кодексімен, және ҚР Үкіметінің арнайы қаулысымен бекітілген қашықтан сату ережелерімен реттеледі.

Негізгі құқықтарыңыз

1. Толық ақпарат алу құқығы
Сатып алуға дейін сізде төмендегі мәліметтерді алуға толық құқық бар:
• Сатушының атауы, мекенжайы, байланыс деректері;
• Тауар сипаттамасы, ерекшеліктері, бағасы;
• Жеткізу, төлем, кепілдік және қайтару шарттары.
🛑 Егер сатушы бұл ақпаратты жасырса немесе нақты шарттарсыз тауарды мәжбүрлеп сатса, бұл – заңбұзушылық.

2. 14 күн ішінде тауардан бас тарту құқығы

Егер сапалы тауар өлшемі, үлгісі, түсі және т.б. жағынан сәйкес келмесе, сіз оны 14 күн ішінде қайтаруға немесе бас тартуға құқылысыз.

Қайтару шарттары:

• Тауар қолданылмаған;

• Тауарлық түрі, пломбалары, белгілері, қаптамасы сақталған;

• Сатып алуды растайтын құжат бар (чек, түбіртек, скриншот).

3. Ақауы бар тауарды қайтару құқығы

Егер тауар ақаумен келсе, сіз құқылысыз:

• Оны ұқсас тауарға ауыстыруға;

• Ақшаны қайтаруды талап етуге;

• Тегін жөндеуді немесе жөндеу шығынын өтеуді сұрауға.

Жеткізу кезіндегі жауапкершілік

Сатып алушыға (соның ішінде курьерге) тауар тапсырылғанға дейін оның жоғалуына немесе бүлінуіне сатушы жауапты. Бұл ҚР Азаматтық кодексінің 464-бабында бекітілген.

✅ Сатушы тауарды бүтін күйінде және келісілген мерзімде жеткізуге міндетті.

Тауарды қалай қайтаруға болады

1. Сатушыға жазбаша түрде хабарласыңыз (WhatsApp, email, сайт арқылы рұқсат етіледі);

2. Қаптаманы ашу сәтіндегі фото/видео түсіріңіз;

3. Чек, шот-фактура, түбіртек тіркеңіз;

4. Қайтару немесе айырбастау рәсімін сұраңыз.

Ерекшеліктер: Қашан қайтаруға болмайды

Сапалы болса да, кейбір тауарлар қайтаруға жатпайды, мысалы:

• Дәрі-дәрмектер;

• Жеке гигиена заттары;

• Жеке тапсырыспен жасалған бұйымдар;

• Сандық өнімдер (бағдарламалар, музыка, видео – іске қосылғаннан кейін).

Толық тізім – ҚР Үкіметінің 2000 жылғы 14 сәуірдегі № 369 қаулысында көрсетілген.

Заңгердің кеңестері

• Сатып алу сәтіндегі тапсырыстың скриншотын, хат алмасуды сақтаңыз;

• Банктік картамен төлеңіз – дау туындағанда қаражатты қайтару оңай;

• Сатушыны kgd.gov.kz сайтынан БСН/ЖСН арқылы тексеріңіз;

• Даулы жағдайда жазбаша жауапты талап етіңіз – бұл сотта дәлел бола алады.

Қорытынды

Онлайн сатып алуда сіз тұтынушы ретіндегі құқықтарыңыздан айырылмайсыз. Керісінше, заң сізді тіпті көбірек қорғайды. Ең бастысы – өз құқығыңызды біліп, жүйелі түрде әрекет ету. Егер сатушы заң бұзса – арыз жазыңыз, және әділеттілікке қол жеткізіңіз.