Қоғамдық қауіпсіздікті арттыру жолы: әкімшілік бақылаудың жаңа тәсілдері

Қазақстанда құқық бұзушылардың мінез-құлқына арнайы талаптар қою – қайталанатын құқық бұзушылықтардың алдын алуға және қоғамдық қауіпсіздікті арттыруға бағытталған тиімді құрал ретінде қолданылуда. Бұл туралы Көкшетау қаласының Әкімшілік құқық бұзушылықтар жөніндегі мамандандырылған сотының төрағасы Дәурен Ламашәріпов Өңірлік коммуникациялар қызметінде өткен брифингте мәлімдеді, деп хабарлайды janabastau.kz. 

Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінің 54-бабына сәйкес, сот құқық бұзушыларға арнайы талаптар қоя алады. Мысалы, жәбірленушімен байланысқа тыйым салу, белгілі бір орындарға баруға шектеу қою, алкоголь мен есірткі заттарын пайдалануға тыйым салу, сондай-ақ тұрмыстық зорлық-зомбылық жағдайында отбасымен бірге тұруға шектеу қою. Бұл шаралар 3 айдан 1 жылға дейінгі мерзімге белгіленуі мүмкін.

Ламашәріповтың айтуынша, бұл шектеулердің басты мақсаты – жазалау емес, тәрбиелеу және қайталанатын құқық бұзушылықтардың алдын алу. Сот мұндай шараларды өз бастамасымен немесе полиция органдарының өтініші бойынша қабылдай алады. Сонымен қатар, құқық бұзушылар ішкі істер органдарына профилактикалық әңгімелесулерге тұрақты түрде келіп тұруға міндетті.

«Арнайы талаптарды қолдану жазалаудан гөрі мінез-құлықты түзетуге бағытталған. Бұл, әсіресе, қоғамға айқын қауіп төндірмейтін, бірақ бақылау немесе көмек қажет ететін адамдар үшін өзекті», – деді сот төрағасы.

Соңғы жылдары бұл шараны қолдану статистикасы тұрақты өсуді көрсетуде. 2022 жылы Көкшетау қаласының мамандандырылған сотында 4 мыңнан астам әкімшілік іс қаралып, 108 жағдайда арнайы талаптар қойылды. 2023 жылы мұндай жағдайлар саны 136-ға, ал 2024 жылы 181-ге жетті. Ағымдағы жылдың алғашқы үш айында 53 жағдай тіркелді.

Мамандар бұл шараның тиімділігіне байланысты мұндай шешімдердің санының артуын атап өтуде. Оң әсерлердің ішінде қайталанатын құқық бұзушылықтардың алдын алу, соттар мен полицияға жүктемені азайту, сондай-ақ құқық бұзушылардың қоғам алдындағы жауапкершілік сезімін қалыптастыру бар.

«Қазақстан Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа жолдауында құқық қорғау және сот жүйелерінің міндеті тек жазалау емес, сонымен қатар жаңа құқық бұзушылықтардың алдын алуға жағдай жасау екенін атап өткен болатын. Осы бағытта әкімшілік тәжірибе дамып келеді», – деп қорытындылады Дәурен Ламашәріпов.

Кездесу соңында ол жастар мен осал топтар арасында профилактикалық жұмысты күшейту, қосымша бақылау шараларын енгізу және әкімшілік қадағалау заңнамалық нормаларын жетілдіру бойынша бірқатар ұсыныстарды жария етті.

Осылайша, құқық бұзушылықтарға қатысты көзқарас жазалауға емес, алдын алу мен тәрбиелеуге бағытталған жүйелі тәсілге айналуда.