Жұмысқа орналасу бәсекелестігі артып келеді

Күн өткен сайын қоғам үшін «жұмысқа орналасу» мәселесі өсіп келеді. Бұл ел экономикасына тікелей байланысты. Елімізде кәсіптік, ғылыми және техникалық қызмет (-2,9%, 7,3 мың адам), өнер, ойын-сауық және демалыс (-2,7%, 3,7 мың адам), сондай-ақ қаржылық және сақтандыру қызметі (-2,2% , 4,1 мың адам) салаларында жұмысқа тұру дерегі төмендеген. Осы мәселелердің алдын алу мақсатында мемлекет жұмыспен қамту орталықтарын іске қосқан.  Еңбек нарығына қатысты «Алдағы уақытта жұмыс орындары үшін бәсекелестік артады. Болжам бойынша, алдағы он жылда елде 200-ден астам жаңа кәсіп пайда болады және 95-і өзгеруде, жалпы елдегі жұмыс орындарының жартысынан көбі автоматтандыру қаупі жоғары. Сонымен қатар, алдағы бес жылда кәсіптік дағдылардың шамамен 40% өзгеретіні көрсетілген. Осыған байланысты әрбір екінші қызметкер еңбек нарығында өзінің сұранысын сақтау үшін қайта біліктіліктен өтуге мәжбүр болады. Сонымен қатар, жақын арада еңбек нарығында еңбекке қабілетті жастар ағынының артуы күтілуде», – дейді сарапшы Айман Жүсіпова. 2023 жылдың мамыр айының соңында Қазақстанның электрондық еңбек биржасында 341 мың бос жұмыс орны орналастырылды. Салалар бойынша ең көп ұсыныстар келесі салаларға түскен: білім - 74 654 бос жұмыс орны; денсаулық сақтау – 35 815; өңдеу өнеркәсібі-32 614; құрылыс-28 341; көтерме және бөлшек сауда-26 661 бос жұмыс орны. Өз кезегінде үміткерлер көбінесе келесі мамандықтар бойынша түйіндеме берді:

• сату жөніндегі менеджер, клиенттермен жұмыс жөніндегі менеджер;
• есепші;
• инженер-конструктор, инженер-жобалаушы;
• әкімші;
• жүргізуші;
• сату менеджері;
• сатушы-кеңесші,
• сатушы-кассир;
• мұғалім, оқытушы, педагог;
• даяшы, бармен, бариста;
• бағдарламашы, әзірлеуші.

Электрондық еңбек биржасы Қазақстанда жұмыс іздеуді жеңілдету үшін жұмыс іздеу және жұмысқа қабылдаудың бірыңғай онлайн платформасы – Электрондық еңбек биржасы құрылды. Ол enbek.kz интернет-порталының негізінде жұмыс істейді және бос жұмыс орындары туралы мәліметтер мен бірнеше дереккөздерден – үміткерлердің өздерінен, барлық жұмыспен қамту орталықтарынан, рекрутингтік агенттіктерден, БАҚ, интернет сайттарынан алынған мәліметтерді қамтиды.  Түйіндемеңізді үйде отырып, онлайн режимде желіге орналастыруға, жұмысты өзіңіз іздеп, жұмыс берушілермен тікелей байланысуға болады. Электрондық еңбек биржасы немесе Enbek.kz - бұл бірыңғай платформа, ол жұмыс іздеуден бастап, лайықты қызметкерлерді мемлекеттік қызметтерді алуға және жұмыспен қамтуды қолдау шараларына дейін жұмыспен қамту саласындағы қызметтер супермаркетін білдіреді. Электрондық еңбек биржасына 204 жұмыспен қамту орталығы, 44 жеке жұмыспен қамту агенттігі, 5 интернет-алаң қосылған. Платформа барлығына тегін, экономиканың барлық салаларын қамтиды және елдің әр ауданы мен ауылында қызмет көрсетеді. Электрондық еңбек биржасында жұмыс берушілер мен жұмыс іздеушілер үшін қызметтер мен сервистердің кең спектрі бар.

1. Жұмыс және лайықты қызметкерлерді іздеу бойынша тегін сервис

Enbek.kz бұл жұмыс іздеудің ең үлкен базасы. Жыл сайын орта есеппен 800 мың бос орын және 600 мың түйіндеме орналастырылады, шамамен 400 мың азамат жұмыс табады. Сонымен қатар, жұмыс іздеушілер мен жұмыс берушілер тек Қазақстан ішінде ғана емес, Еуразиялық экономикалық одаққа мүше елдерде де лайықты жұмыс іздей алады. Бұл ЕАЭО-ға қатысушы елдердің еңбек биржаларымен интеграцияланған "Шекарасыз жұмыс" сервисінің арқасында қолжетімді болды. Сондай-ақ, электрондық еңбек биржасында Мемлекеттік қызметтің бос орындары мен "Самұрық-Қазына"компаниялар тобының бос жұмыс орындары ұсынылған.

2. Мемлекеттік қызметтер және жұмыспен қамтуды қолдау шаралары

Электрондық еңбек биржасында халықты жұмыспен қамту орталықтарына қашықтықтан жүгіну мүмкіндігі бар.2020 жылғы қарашадан бастап халықты жұмыспен қамту орталықтарының қызметтері Қазақстандықтарға электрондық еңбек биржасындағы "жеке кабинет" арқылы онлайн-режимде қолжетімді болды: - жұмыс іздеп жүрген адам және жұмыссыз ретінде тіркелу; - лайықты жұмыс таңдау; - мемлекет субсидиялайтын жұмыс орындарын таңдау (жастар практикасы, қоғамдық жұмыстар, әлеуметтік жұмыс орындары, ұрпақтар келісімшарты, бірінші жұмыс орны); - жұмысынан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлемге өтінім беру. Онлайн-қызметтерді іске қосу халықтың жұмыспен қамту орталықтарының қызметкерлерімен жеке байланысын азайтуға және азаматтар үшін қызметтердің қолжетімділігін арттыруға мүмкіндік берді. Жұмыспен қамту саласындағы қызметтерді алуға өтініш білдірген азаматтардың шамамен 30-40% - ы онлайн форматты пайдаланады. 3.Талап етілетін дағдыларға Онлайн оқыту Көптеген мамандандырылған кәсіби білім тез ескіріп, жаңасымен алмастырылатын жағдайда қажетті дағдылар мен құзыреттерге ие болу бірінші орынға шығады. Еңбек нарығында бәсекеге қабілетті болып қалу үшін ізденушілерге 2021 жылғы шілдеден бастап электрондық еңбек биржасында онлайн-оқыту алаңы қолжетімді болады skills.enbek.kz, бұл қысқа мерзімді онлайн оқыту курстарының маркетплейсі. Онлайн оқыту еңбек нарығында сұранысқа ие дағдыларды үйренуге немесе біліктілігін арттыруға ниет білдірген Қазақстанның кез келген азаматы үшін қолжетімді. Сайтта көптеген курстар тегін беріледі. Алаң аспаздық және аспаздық іс, косметикалық, заңгерлік және бухгалтерлік қызметтер, Құрылыс, Агрономия, қонақ үй және мейрамхана ісі, іс жүргізу, IT, SMM салаларында курстар ұсынады.

4. Ерікті түрде қоныс аудару бойынша консультациялық қызметтер алу

2021 жылы электрондық еңбек биржасында еліміздің оңтүстік өңірлерінен солтүстікке ерікті түрде қоныс аудару сервисі жұмысын бастады. Биржада әрбір қабылдаушы елді мекеннің паспорты көрсетіледі, онда оның барлық әлеуметтік инфрақұрылымы, бар өзекті бос орындары, қоныс аудару бойынша мемлекеттік қолдау шаралары көрсетіледі. Порталда азаматтар қабылдаушы өңірлердің нақты жұмыспен қамту орталықтарына консультация алуға онлайн өтінім жолдай алады. Өз кезегінде, жұмыспен қамту орталығы қоныс аударудың барлық мәселелері бойынша жүгінген әрбір азаматпен атаулы жұмыс істейді.   Жұмыспен қамту саласындағы мемлекеттік қолдау шаралары Қазақстанда әрбір азаматқа кепілдік беріледі: - мамандық пен жұмысты еркін таңдау, - еңбек, қандай да бір кемсітушіліксіз және оған мәжбүрлеусіз, - жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғау. Еңбек делдалдығы-халықты жұмыспен қамту орталықтарының жұмыс іздеп жүрген адамдарға және жұмыссыздарға лайықты жұмыс таңдауда жәрдемдесуі. Жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің белсенді шаралары қамтитын: - қысқа мерзімді кәсіптік оқыту-қажетті Біліктіліктің жоқтығынан жұмыс таба алмайтын, мамандығын ауыстырғысы келетін немесе бұрынғы мамандығы бойынша жұмыс істеу қабілетін жоғалтқан жұмыссыздарды даярлау және біліктілігін арттыру. Оқыту еңбек нарығында сұранысқа ие мамандықтар бойынша және жұмыс берушілердің өтінімдері бойынша жүргізіледі; - кәсіпкерлік бастамашылыққа жәрдемдесу жөніндегі шаралар - "Бастау Бизнес" жобасы шеңберінде кәсіпкерлік дағдыларға оқыту, Микробизнес ашу үшін микрокредит беру және мемлекеттік гранттар беру; – мемлекет субсидиялайтын жұмыс орындары-жалақыны ішінара немесе толық бюджет есебінен қаржыландыра отырып, жұмыссыздарға берілетін жұмыс орындары (жастар практикасы, қоғамдық жұмыстар, әлеуметтік жұмыс орындары, ұрпақтар келісімшарты, алғашқы жұмыс орны, күміс жас); - жұмысқа орналасуға жәрдемдесу және/немесе кәсіпкерлік бастама бойынша міндетті шартпен жұмыс күші артық облыстардан еңбек күші тапшы облыстарға ерікті түрде қоныс аудару; - мүгедектерді жұмысқа орналастыруға арналған арнайы жұмыс орындары-жұмыс орнын жабдықтауға байланысты жұмыс берушілердің шығындарын субсидиялау арқылы арнайы еңбек жағдайларына мұқтаж мүгедек адамдарды жұмысқа орналастыруға арналған жұмыс орындары. Мемлекеттен субсидия мөлшері жұмыс берушінің арнайы жұмыс орындарын жарақтандыруға арналған жабдықты сатып алуға, монтаждауға және орнатуға нақты шығындары негізге алына отырып айқындалады. Жұмысқа орналастыру үшін жұмыс орындарының санынан квоталар белгілеу: - еңбек қызметі үшін медициналық қарсы көрсетілімдері жоқ мүгедектер; - кәмелеттік жасқа толғанға дейін ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, білім беру ұйымдарының түлектері болып табылатын жастар; - бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдарды; - пробация қызметінің есебінде тұрған адамдар. Кәсіптік бағдарлау-азаматтардың мүдделері мен қабілеттерін, сондай-ақ еңбек нарығының мүмкіндіктерін ескере отырып, білім мен мансапты таңдауға қатысты шешімдер қабылдауы үшін оларға консультациялық қолдау көрсету. Жұмыссыздарға әлеуметтік көмек: - міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушылары болып табылатын және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдары бар жұмыссыздарға жұмысынан айырылған жағдайда төленетін әлеуметтік төлемдер; -"Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы"Қазақстан Республикасының Заңында көзделген жағдайларда және мөлшерде атаулы әлеуметтік көмек көрсету; - ҚР "Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру туралы"Заңында қарастырылған шарттар мен тәртіпте міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жүйесі шеңберінде жұмыссыздарға медициналық көмек көрсету.

Жасын Жолмырза